In de maand september van dit jaar (2022) zijn er twee interessante uitspraken gewezen over de aanspraak op de meestal niet meteen opeisbare geldvordering (legitieme portie) en het recht van een onterfd kind op informatie.
Heb ik geen rechten meer als ik ben onterfd?
Het komt vaker voor dan wij denken dat een kind door zijn ouders (impliciet of uitdrukkelijk) bij testament wordt onterfd. Het onterfde kind kan ondanks de onterving ervoor kiezen een beroep te doen op zijn/haar legitieme portie.
Het beroep doen op de legitieme portie is niets meer of minder dan het kenbaar maken aan de juiste personen dat aanspraak wordt gemaakt op een geldbedrag. De hoogte van het geld bedrag is vaak niet bekend en moet dus nog worden berekend op de wijze voorgeschreven in de wet.
Binnen welke termijn moet ik aanspraak maken op mijn legitieme portie?
De mogelijkheid om aanspraak te maken op de legitieme vervalt indien het onterfde kind niet binnen een aan hem/haar door de erfgenamen of executeur gestelde redelijke termijn verklaart aanspraak te maken op de legitieme portie en, zo bepaalt de wet, uiterlijk vijf jaren na het overlijden van de erflater.
Wij hebben hier dus te maken met twee spijkerharde termijnen: (1) een redelijke termijn die erfgenamen/executeurs aan het onterfde kind kunnen stellen om een keuze te maken en (2) een maximale termijn van vijf jaar. Als een van die twee termijnen onbenut verstrijkt, dan zijn de kansen verkeken.
Geef maar eerst informatie en dan laat ik je wel weten of ik wel of geen beroep doe op de legitieme
In een zaak waarover het Gerechtshof Den Bosch op 27 september 2022 besliste (ECLI:NL:GHSHE:2022:3275) stelden de erfgenamen het onterfde kind een termijn van drie maanden om de legitieme in te roepen.
Het onterfde kind verzocht de erfgenamen hem eerst maar informatie te verstrekken waarmee hij zijn geldvordering kan berekenen voordat hij zijn keuze maakt. De informatie werd niet aangeleverd. Na drie maanden liet het onterfde kind uiteindelijk weten aanspraak te maken op de legitieme.
Het Hof overwoog in dit arrest dat een termijn van drie maanden in het algemeen ruim voldoende is om een keuze te maken omtrent het al dan niet aanspraak maken op de legitieme portie. De termijn van drie maanden werd dus redelijk geacht. Het verzoek om nadere informatie, aan welk verzoek niet werd voldaan, verlengt die termijn dus niet. Het onterfde kind zag door niet duidelijk binnen de termijn van drie maanden een beroep op de legitieme te doen zijn aanspraken als sneeuw voor de zon verdwijnen.
Hoe krijg ik als onterfd kind de informatie die ik nodig heb om de hoogte van mijn legitimaire vordering vast te stellen?
Een onterfd kind heeft meestal niet de beste band met de overleden ouder. Na het overlijden van de ouder is het onterfde kind vaak afhankelijk van informatie van de erfgenamen voor het berekenen van zijn legitieme.
Een onterfd kind heeft recht op inzage en afschrift van alle bescheiden die hij voor de berekening van zijn legitieme portie nodig heeft. Dat recht is in de wet verankerd.
De tweede uitspraak gaat over de reikwijdte van dat recht op informatie.
Het Gerechtshof Den Haag heeft in een arrest op 20 september 2022 (ECLI:NL:GHDHA:2022:1760) de reikwijdte van het wetsartikel (artikel 4:78 BW) dat als grondslag dient voor het door het onterfde kind krijgen van informatie uitgelegd. Met een verwijzing naar de wetsgeschiedenis overwoog het Hof dat de informatieverplichting zo ruim mogelijk moet worden uitgelegd met de enkele beperking dat de gegevens nodig zijn voor de berekening van de legitieme portie.
Het Hof overweegt verder dat een onterfd kind niet zonder meer aanspraak kan maken op het verkrijgen van inzicht in het vermogensverloop over jaren voor het overlijden van de erflater, maar wel in de gelegenheid moet worden gesteld na te gaan of en tot welk bedrag giften zijn gedaan die van belang zijn voor de vaststelling van de vordering. Daarbij overweegt het Hof dat bankafschriften voor de beantwoording van die vraag van belang kunnen zijn en dat het onterfde kind er recht op en belang bij heeft om dat te kunnen nagaan. Hoever de informatieplicht reikt en welke stukken die omvat valt niet concreet te beantwoorden, maar moet per geval worden beoordeeld.
De informatieachterstand haalt een onterfd kind dus in door informatie op te vragen en als niet vrijwillig wordt meegewerkt dat af te dwingen. Als het onterfde kind bij de rechter aannemelijk kan maken dat de informatie nodig is voor de berekening van de legitieme portie dan zit hij wat dat betreft goed.
Juridisch advies nodig?
Neem gerust contact met ons op. Onder het genot van een kopje koffie op ons kantoor in Breda bespreken we graag met u de oplossingen.